"Mehnat huquqlari" -
Men mutaxassislik bo’yicha iqtisodchiman, ish stajim 12 yil. Bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazida ishsiz sifatida ro’yxatdan o’tganimdan keyin fikrimcha, menga malakamga nisbatan pastroq lavozim taklif qilindi. Bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi xodimlari taklif qilgan ishni maqbul keladigan ish ekanligini va rozi bo’lmasam menga qayta tayyorgarlikdan o’tishni taklif qilishlari mumkinligini aytdilar. Aytingchi, bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi xodimlari haqmi hamda qanday ish maqbul keladigan ish deb hisoblanadi?
Mehnat kodeksining 61-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq ishdan va ish haqidan (mehnat daromadidan) mahrum bo’lgan shaxslar uchun ularning kasb tayyorgarligiga mos bo’lgan, yoshini, sog’lig’i holatini, mehnat stajini va avvalgi mutaxassisligi bo’yicha tajribasini, yangi ish joyining transportda qatnash jihatidan qulayligini inobatga oluvchi ish maqbul keladigan ish deb hisoblanadi. Agar bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi xodimlari ushbu qoidaga asosan ish tutgan bo’lsalar, ularning xatti-harakatlari to’g’ri.
Ishsizlikning dastlabki davri tugaganidan so’ng kasbiga (mutaxassisligiga) mos ish topib berish mumkin bo’lmagan taqdirda, uning qobiliyatini, kuchini, oldingi tajribasini va unga qulay bo’lgan ta’lim vositalarini hisobga olib, kasbini (mutaxassisligini) o’zgartirishni talab qiladigan ish maqbul keladigan ish deb hisoblanishi mumkin.
E’tibor qaratish lozimki, Mehnat kodeksining 63-moddasiga ko’ra agar ish:
•yashash joyini o’zgartirish bilan bog’liq bo’lsa;
•taklif etilgan ish doimiy yashash joyidan ancha uzoq bo’lsa va transportda qatnash jihatdan qulay bo’lmasa;
•taklif qilingan ishda ish haqi shu mutaxassislik va kasb uchun belgilangan eng kam miqdordan oz bo’lsa;
•ishni rad etish uzrli sabablar bilan asoslangan bo’lsa, bunday ish maqbul keladigan ish deb hisoblanishi mumkin emas.
Ushbu soha bo`yicha ko`p beriladigan savollar
- Men xususiy korxonadan ish topdim. Meni bir narsa o’ylantirayapti: agar mening xodim sifatidagi huquqlarim nodavlat, ya’ni xususiy tashkilotda buzilgan bo’lsa men yordam so’rab vakolatli tashkilotlarga murojaat qila olamanmi?
- Korxonamizning yangi rahbari jamoa shartnomasida nazarda tutilgan har chorakda beriladagan mukofot pulini mazkur to’lov Mehnat kodeksida majburiy to’lov sifatida nazarda tutilmaganlini ko’rsatib, bir taraflama bekor qildi. Direktorning xatti-harakatlari qonuniymi?
- Qo’shma korxonaga ishga joylashayotgan vaqtimda, ish beruvchi korxonaga chet el fuqarolari rahbarlik qilayotganligi sababli korxonadagi yillik mehnat ta’tili 12 kunni tashkil etishini aytdi. Bu to’g’rimi?
- Mamlakatimiz qonunlari orqali mehnat munosabatlarda kamsitishning taqiqlanishi to’g’risida ko’p eshitganman. Amaliyotda bu nimani anglatadi va o’z huquqlarimizni himoya qilish uchun qaerga murojaat qilishimiz lozim?
- O’zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lsam va ona tilida yaxshi so’zlasha olsam ham mulat bo’lganim tufayli ishga olishga rad etishlari mumkinmi?
- Bizning ishxonamizda farrosh yo’q, hamda korxona rahbari ishdan bo’shatish bilan tahdid qilib, xodimlarni xizmat xonalarini tozalashga majburlamoqda. Bu esa bizning xizmat vazifalarimizga ham kirmaydi, mehnat shartnomasida ham nazarda tutilmagan va buning uchun haq ham to’lanmaydi. Direktorning harakatlari qonuniymi?
- Men chet el fuqarosiman, O’zbekistonga ko’chib keldim va bu yerda ishlamoqchiman. Aytingchi, menga O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining qoidalalari tatbiq etiladimi?
- Men xalqaro tashkilotda ishlayman va bizda o’zimizning ichki tartib va qoidalarga amal qilinadi. Ular bizning qonunlarimizga muvofiq bo’lishi kerakmi?
- Menga tushuntirib bersangiz: xodim sifatida mening qanday muayyan huquqlarim bor?
- Men tarjimonman va bir tashkilot bilan xizmatlar ko’rsatish to’g’risida shartnoma tuzganman. Men barcha kasaba uyushmasining mablag’lari hisobidan mehnat jamoasi bir kunlik dam olishga ketayotgani haqidagi xabarni eshitdim. Meni esa hech kim taklif qilmadi. Bu adolatdanmi, axir men ham ular bilan birga mehnat qilamanku?
- Men hamkasbim bilan nizolashib qoldim. Biz umumiy hisobot tayyorlayotgan edik. Hisobotning hamkasbim tayyorlagan qismi xato ekan. Korxonamiz rahbariyati esa ikkalamizga hayfsan berdi. Fikrimcha, bu adolatdan emas, chunki men astoydil ishlab hisobotning o’zimga tegishli qismini a’lo darajada tayyorlagan edim. Manfaatlarimni kim himoya qila oladi?
- Meni yaqinda firmamizning kasaba uyushmasi rahbari etib saylashdi. Firmamizda jamoa shartnomasi tuzilmagan, men jamoa shartnomasini tuzish tashabbusi bilan chiqishim mumkinmi?
- Tashkilotimiz kasaba uyushmasining rahbari ishdan bo’shadi, yangi direktorimiz esa kasaba uyushmasi faoliyatini tugatish haqida buyruq chiqardi. Direktorning harakatlari to’g’rimi?
- Bizning firmamizni tekshirish jarayonida tekshiruvchilar bizdan jamoa shartnomasi tuzilganligi haqida so’rashdi. Jamoa shartnomasi nima ekanligini tushuntirib bersangiz.
- Men kasalxonada ishlayman. Kecha majlisda bizning kasaba uyushmamiz raisi jamoa shartnomasiga ko’p martotaba havola qilib kasalxona xodimlarining huquq va rahbariyat bilan o’zaro munosabatlarining o’ziga xos jihatlari haqida gapirdi. Men ish boshlagan paytimda ushbu jamoa shartnomasi tuzib bo’lingan edi. Men uni imzolamaganman. Endi ushbu jamoa shartnomasi menga nisbatan ham tatbiq qilinadimi, deb o’ylanib qoldim.
- Biz ishlaydigan internet-kafening boshliq va xodimlari ularning o’zaro huquq va majburiyatlari yozib qo’yiladigan hujjat tuzishmoqchi. Bunday hujjatni qanday nomlasa to’g’ri bo’ladi: “Jamoa shartnomasi”mi yoki “Jamoa kelishuvi”mi?
- Bizning mebel ishlab chiqarish bo’yicha uncha katta bo’lmagan firmamiz bor. Biz jamoa shartnomasini tuzishmiz shartmi?
- Bizning mehnat jamoamiz ish beruvchi bilan jamoa shartnomasini tuzish istagida firma direktoriga hamma xodimlarning imzosi qo’yilgan xat bilan murojaat qildi. Lekin, ikki xafta davomida hech qanday javob bo’lmadi. Direktorning xatti- harakati to’g’rimi?
- Do’konimiz ishchilari do’kon egasi bilan jamoa shartnomasini tuzishmoqchi. Lekin, bizning ishxonamizda kasaba uyushmasi mavjud emas. Jamoa shartnomasini tuzish uchun kasaba uyushmasini tashkil qilish shartmi?
- Jamoa shartnomasida nogironlar va bola tarbiya qilayotgan shaxslar uchun qo’shimcha imtiyoz belgilanishi mumkinmi?
- Korxonamizda jamoa shartnomasini tuzish muhokama qilinmoqda. Xodimlar bu ularning manfaatlariga mos kelishiga ishonch bildirmayaptilar. Aytingchi, jamoa shartnomasi tuzish xodimlarga nima berishi mumkin?
- Jamoa shartnomasini muhokama qilish maqsadida, biz mehnat jamoamiz bilan yig’ilish o’tkazdik. Lekin, xodimlarlarning taxminan 20 foizi yig’ilishga kelmadi. Mehnat jamoamizning yig’ilishi vakolatli bo’lganini qanday aniqlasa bo’ladi?
- Amal qilish muddati 3 oy oldin tugagan jamoa shartnomasiga muvofiq, ish beruvchi kvartal yakuni bo’yicha ishchilarga mukofot berishi kerak edi. Ammo, korxona ko’rsatkichlari yaxshi bo’lishiga qaramasdan, bosh direktor jamoa shartnomasi muddati o’tib ketganligini asos qilib mukofot berishni rad qildi. Bu to’g’rimi?
- Korxonamizning jamoa shartnomasida mehnat shartnomasi bekor qilingan taqdirda qo’shimcha kompensatsiyalar nazarda tutilgan edi. Lekin, korxonaning yangi egasi korxonani sotib olgandan keyin ikki oy o’tgach jamoa shartnomasi u tomonidan imzolanmagani uchun, unga amal qilish niyati yo’qligini ta’kidlab, xodimlar sonini qisqartirganda kompensatsiya to’lashdan bosh tortmoqda. Biz korxonaning yangi egasidan jamoa shartnomasi talablarini bajarilishini talab qilishimiz mumkinmi?
- Biz nogironlar uchun mo’ljallangan ijtimoiy korxonada ishlaymiz. Nogironlar va nogiron bolalarni tarbiyalayotgan shaxslarni ishga joylashtiradigan va/yoki ularga xizmat ko’rsatadigan ijtimoiy korxonalar uchun maxsus jamoa shartnomasi shakli mavjudmi?
- Jamoa shartnomalari va kelishuvlariga nisbatan biron bir umumiy talablar mavjudmi yoki har bir tashkilot buni o’zi belgilaydimi?
- Men yirik kompaniyada huquqshunos bo’lib ishlayman. YAqinda ichki tartib va qoidalarga oid hujjatlarni qayta ko’rib chiqdim hamda amaldagi jamoa shartnomasining ayrim qoidalarini o’zgartirish zarurligini aniqladim. Jamoa shartnomasini qaytada tuzsa bo’ladimi?
- Jamoa shartnomasi va kelishuvini ijro etilishi nazorat qilinadimi, kim tomonidan?
- Jamoa shartnomasini buzganlik uchun tashkilotning rahbari javobgar bo’ladimi yoki bu faqat xodimlarga taalluqlimi?
- Yoshim 25 da. Men zavodda 3 yil ishladim. Korxona tugatilishi munosabati bilan 4 oy oldin korxonadan bo’shatildim. Men o’zim mustaqil ravishda ishga joylasha olmadim. Aniqlik kiritib bersangiz, men ishsiz deb e’tirof etilishim mumkinmi?
- Men vaqtincha ishlamayapman. Shu sababli moddiy qiyinchiliklarni boshimdan kechirayapman. Davlat tomonidan ishchizlik nafaqasini berilishini eshitdim. Maslahat bersangiz, men qaerga murojaat qilishim lozim.
- Menga ishsizlik nafaqasi doimiy ravishda to’lanmasligi haqida eshitdim. Bunday bo’lsa, Bandlikka ko’maklashish markaziga murojaat qilishimga arziydimi?
- Mening o’g’lim ishsiz sifatida ro’yxatga olingan edi, biroq, keyinchalik garchand ishga kirmagan bo’lsa ham uni ro’yxatdan chiqarib yuborishdi. Bandlikka ko’maklashish markazlari xodimlarining bunday qilishga haqqi bormi?
- Men mutaxassislik bo’yicha iqtisodchiman, ish stajim 12 yil. Bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazida ishsiz sifatida ro’yxatdan o’tganimdan keyin fikrimcha, menga malakamga nisbatan pastroq lavozim taklif qilindi. Bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi xodimlari taklif qilgan ishni maqbul keladigan ish ekanligini va rozi bo’lmasam menga qayta tayyorgarlikdan o’tishni taklif qilishlari mumkinligini aytdilar. Aytingchi, bandlikka ko’maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazi xodimlari haqmi hamda qanday ish maqbul keladigan ish deb hisoblanadi?
- Men ikkinchi guruh nogironiman. TMEKning xulosasiga ko’ra, men mehnatga layoqatli hisoblanaman. Hozirda hech qaerda ishlamayman. Agar mahalliy mehnat organi menga maqbul keladigan ish topib bera olmasa men ishsiz deb e’tirof etilamanmi?
- Men ishlayotgan lavozimda ishlagan xodimnoqonuniy ravishda ishdan bo’shatilganligi sababli sud qarori asosida qayta ishga tiklanganligi uchun men bilan tuzilgan mehnat shartnomasi bekor qilindi. Bunday hollarda menga qonunda qanday qo’shimcha kafolatlar nazarda tutilgan?
- Meni harbiy hizmatga chaqirishganligi sababli ishdan bo’shadim. Harbiy xizmatni o’tab bo’lganimdan keyin avvalgi ishimga joylashish bo’yicha qandaydir kafolatlar bormi?
- 2008 yilda men ijtimoiy ta’minot bo’limiga ishga joylashdim. Meni harbiy xizmatga chaqirishganda ishdan bo’shagan edim, harbiy xizmatni tamomlagan paytimda ijtimoiy ta’minot bo’limlarini qayta tashkil qilinib, Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari pensiya jamg’armasiga aylantirildi. Men bdyujetdan tashqari pensiya jamg’armasiga avvalgi lavozimim bo’yicha ishga joylasha olamanmi?
- Soliq inspektsiyasida ishlayotgan davrimda meni tumanimizning xalq deputatlari kengashiga deputat qilib saylashdi. SHu munosabati bilan men egallab turgan lavozimimdan ozod etildim. Menga vakolat muddatim tugagach biror bir imtiyoz beriladimi?
- Men mutaxasisligim bo’yicha pedagogman, maktabda ishlagan ish stajim 1999 yildan 2007 yilgacha. 2007 yildan beri bankda kassir bo’lib ishlab kelmoqdaman. 1998 yilda olgan diplomim kuchdami, men qaerga murojaat qilishim lozim?
- Men bolalar bog’chasiga ishga joylashdim va u yerda menga mehnat shartnomasini imzolashni taklif qilishdi. Mehnat shartnomasi nima uchun tuziladi va bu menga nima beradi?
- Mening o’g’lim 19 yoshda. U birinchi marta ishga joylashdi. Bir oy oldin u o’zining barcha hujjatlarini tayyorladi va rahbariyatga taqdim qildi. Uch xaftadan beri har kuni ishga borayapti. Birinchi maoshini oladigan paytga yaqin qoldi, lekin uni ishga olishganligi haqidagi buyruq chiqdimi, degan savolimga o’g’lim javob bera olmayapti. Ishga qabul qilish jarayoni qanday bochqichlarni o’z ichiga oladi?
- Men qo’shma korxonaga nufuzli ishga joylashmoqchiman. Suhbatdan o’tish jarayonida menga ushbu ish joyiga yana 3 kishi talabgor ekanligini va testdan o’tishim kerakligini aytishdi. Ish beruvchining ushbu talablari qonuniymi?
- Turmushga chiqqunimga qadar men erim bilan bitta firmada ishlar edim. To’ydan keyin men bola parvarishi ta’tiliga chiqdim va uyda ikki yil bolani parvarishladim. Hozir qizim bolalar bog’chasiga boryapti va men oldingi ish joyimga qaytishni xohlayapman, lekin bunga erim qarshi. Uning aytishiga qaraganda yaqin qarindoshlarning bitta tashkilotda birga xizmat qilishlari taqiqlangan ekan. Haqiqatdan ham shundaymi?
- Men oliy ta’lim muassasasining moliya yo’nalishini tamomlaganman va katta tanlov natijasiga ko’ra, xalqaro firmaning vakolatxonasiga ishga joylashdim. Kadrlar bo’limida menga yetti oyga mehnat shartnomasini tuzishni taklif qilishdi, garchand men barcha testlar va suhbatlardan o’tganimdan keyin uzoqroq muddatli ishga ega bo’laman, deb umid qilgan edim. Iltimos, menga maslahat bersangiz, men ish beruvchidan uzoqroq muddatga mehnat shartnomasini tuzishni so’rash huquqim bormi va umuman mehnat shartnomasini tugash vaqtini ko’rsatilishi majburiymi?
- Men uch yildan beri universitetda kassir bo’lib ishlab kelmoqdaman. Mening mehnat shartnomamda uning amal qilish muddati ko’rsatilmagan. Bu uni haqiqiy emas, deb hisoblanishiga olib kelmaydimi?
- Men korxonada 3 yil davomida buxgalter lavozimida ishladim va hozirda meni iqtisodchi lavozimiga o’tkazishdi. YAngi lavozimga o’tganim mehnat daftarchamda qayd etilishi kerakmi?
- Men ishga joylashayotgan tashkilotning kadrlar bo’limida menga mehnat shartnomasini imzolashni taklif qilishdi, biroq shu bilan birga meni ishga qabul qilish to’g’risida buyruq hali imzolanmaganini aytishdi. Ish beruvchining buyrug’i chiqarmasdan turib mehnat shartnomasini imzolashim mumkinmi, axir buyruq mazmuni va unda qanday lavozim ko’rsatilganligini bilmaymanku?
- Men universitetda o’zbek tili va adabiyotidan dars beraman. Bir halqaro tashkilot o’zining xodimlarini o’qitish uchun meni o’rindoshlik asosida menga qulay bo’lgan vaqtda ishlashga takilif qilyapti. Hujjatlarni rasmiylashtirish paytida mendan asosiy ish joyimdan ruxsatnoma olib kelishni so’rashdi. Nega kimdir ishlashimga ruxsat berishi lozim? Axir bu mening shaxsiy huquqim emasmi?
- Mening uyimda yong’in bo’lib, oliy ma’lumot haqidagi diplomim yonib ketdi. Diplomni qayta tiklash maqsadida men institutga murojaat qilsam, diplomni olganimga ancha bo’lgani, institut universitet bo’lib qayta tashkil qilinganini vaj qilib diplomimni qayta tiklib berishdan bosh tortishdi. Korxonananing yangi rahbariyati diplomning aslini yoki dublikatini talab qilayapti. Boshlig’im oliy ma’lumot to’g’risidagi hujjatim yo’qligi sababli ishdan bo’shatish haqidagi buyruqni tayyorlab qo’yibdi. Mening shaxsiy jildimda diplomning kseronusxasi bor. Men nima qilsam bo’ladi?
- Ishga qabul qilish paytida kadrlar bo’limida menga mehnat shartnomasini imzolash uchun berishdi, lekin u bir nusxada tuzilgan ekan va menga uning nusxasini berishmadi. Kadrlar bo’limi xodimining xatti-harakati to’g’rimi?
- Men xalqaro tashkilotda ishlayman. U yerdagi maoshim va boshqa sharoitlar meni qoniqtiradi, lekin kadrlar bo’limida bizga mehnat daftarchasi yuritilmasligini aytishdi. Bu to’g’rimi?
- Men pudrat shartnomasi bo’yicha deyarli bir yildan beri ishlayapman. Ertalab 9 dan kech soat 6 gacha ishlaymay. Hozir korxonamiz qayta tashkil etilyapti va kelasi yildan meni korxonaning yangi tuzilmasiga mehnat shartnomasi asosida ishga o’tishga taklif qilishayapti. Men 15 yanvardan 25 yanvargacha xorijga safarga borishni rejalashtirib qo’ygan edim, yangi ish beruvchi menga bo’sh ish o’rnini men uchun 1 fevralga qadar ushlab turishini aytdi. Men o’zimni biror bir yo’l bilan ehtiyotlab qo’ysam bo’ladimi. Muddatidan avvalgi majburiyatlarning qanday shakllari bor?
- Tibbiy tekshiruvdan o’tganimdan keyin meni ishga qabul qilishdi va mehnat shartnomasini tuzishdi. Uyga qaytib kelgach men mehnat shartnomasida ishning boshlanish kuni ko’rsatilmaganligini ko’rdim. Men ertadan ishga chiqsam bo’ladimi yoki avval mehnat shartnomasini qayta tuzish kerakmi?
- Men 14 yoshdaman va sakkizinchi sinfda o’qiyman. Darslar soat birda tamom bo’ladi va ota-onamga og’irligim tushmasligi hamda o’zimning daromadim bo’lishi uchun kunning ikkinchi yarmida ishlashni xohlayapman. Men ishga joylashishga haqqim bormi? Bu uchun ota-onamning roziligi kerakmi?
- Bizning tashkilotimizga malakali huquqshunos kerak. Men tashkilotning kadrlar bo’yicha komissiyasi raisiman va majlisda hamkasblarimdan munosib nomzodni tavsiya qilishlarini so’radim. Endi o’ylanib turibman, menga tavsiya qilishgan har qimni ham ishga olishga majbur bo’lib qolmasmikinman? CHunki nomzodlarni men o’zim ishga taklif qilyapmanku. Agar u bizga to’g’ri kelmasachi?
- Men yirik kompaniyaning xodimlarni tanlab olish bo’yicha menedjer lavozimiga tanlovdan o’tdim. Hozir mehnat shartnomasini tuzish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni rasmiylashtiryapman. Lekin, homiladorligimdan va bu haqda korxona rahbariyatiga aytmaganimdan bezovta bo’layapman. Homiladorlik muddatim kichkina bo’lganligi sababli hech kim buni sezmadi. Men bu haqda ish beruvchiga aytishga majburmanmi va shu sababli u men bilan mehnat shartnomasini tuzishdan bosh tortishi mumkinmi?
- O’tgan hafta mening sinov muddatim tugadi. Lekin, rahbarim uni natijasi to’g’risida menga hech narsa aytmadi. Bunday holatda keyingi hafta ishga chiqishim mumkinmi yoki rahbarimga yangi ariza bilan murojaat qilib, uni javobini kutishim kerakmi?
- Ishga qabul qilish vaqtida menga 3 oylik sinov muddati qo’llanilgan edi. Sinov muddatining 2 oyini o’tab bo’ldim. Bugun esa boshlig’im bilan janjallashib qoldim va ariza yozib 3 kundan keyin ishdan bo’shashligim to’g’risida rahbarimni ogohlantirdim. Uyga kelib tinchlanib, o’z fikrimni o’zgartirdim. Yozgan arizamni qaytarib olsam bo’ladimi?
- Ishxonamizda ishlab chiqarish texnologiyalarining o’zgarayotganligi sababli mehnat shartlari ham o’zgarganligi va bu haqida xodimlarga qo’shimcha ma’lumot berilishi to’g’risida e’lon osib qo’yildi. Aytingchi, “mehnat shartlari” tushunchasi nimani anglatadi?
- Korxonamiz rahbariyati meni yangi ishlab chiqarish texnologiyasida o’zgarish bo’lganligi uchun korxonada bir smenadagi ish vaqti qisqartirilganligi, shunga muvofiq ish haqi ham kamaytirilganligi haqida xabar berdi. Ish beruvchi bunday o’zagarishlarni men bilan xodim sifatida maslahatlashmasdan turib mustaqil amalga oshira oladimi?
- Agar men boshqa sexga ishga o’tishni rad etsam, meni ishlab chiqarish texnologiyasi o’zgarayotganligi sababli tugatilayotgan korxonamizdan ishdan bo’shatishlari mumkinmi?
- Korxonamizda ishlab chiqarish texnologiyasi o’zgarganligi sababli bo’limimiz ishchilari oldingiga qaraganda ancha kamroq maosh olishmoqda. Biz ushbu o’zgarishlar ustidan sudga murojaat qilishimiz mumkinmi va mehnat shartlarida yuz bergan o’zgarishlarni noqonuniy ekanligini qanday isbotlashimiz mumkin?
- Men yaqinda turmushga chiqdim. Turmush o’rtog’im va uning ota-onasiga mening viloyatlarga borish bilan bog’liq xizmat safarlarim ma’qul kelmayapti. Men korxona rahbariyati bilan gaplashdim va ular menga yon bosib murosaga kelishdi. Bizning kelishuv og’zaki bo’lgan edi. Korxonamizning rahbariyatining fikri o’zgarib qolishi yoki ular kelishuvimiz haqida unutib qo’yishi mumkinligidan qo’rqayapman. Menga nima qilishni masalahat berasiz?
- Men fizika-matematika fakultetining kafedra mudiri bo’lib ishlayman. Universitetimiz rektori avvalgi dekan ishdan bo’shagani va yaqinda sessiya bo’lgani uchun ish ko’pligi sababli meni fakultet dekani lavozimiga o’tkazayotganini aytdi. Men buni rad qilishim mumkinmi, rektor menining roziligimsiz meni bir ishdan boshqasiga o’tkaza oladimi?
- Boshlig’im homiladorligimni bilib menga boshqa lavozimga o’tishni taklif qildi va u yerda mehnat sharoitlari yengilroq ekanligini asos qilib keltirdi. SHu bilan bir vaqtda u men bilan tug’ish va bola parvarishlash ta’tiliga chiqadigan vaqtga kelib muddati tugaydigan mehnat shartnomasini tuzmoqchi. Menda savol tug’ilayapti: boshlig’im mendan shu yo’l bilan qutilmoqchi emasmikan? Agar men bunday shartnomani tuzishdan bosh tortsam nima bo’ladi?
- Yaqinda bizni firmamizning biz ishlaydigan filiali xodimlari bundan buyon o’z vazifalarini firmamizning boshqa filial hududida amalga oshirishi to’g’risida ogohlantirishdi. Mehnatga haq to’lash shartlari o’zgarmagan, biroq men shaharning boshqa chekkasiga borib ishlashni istamayman. Ish beruvchining xarakatlari qonuniymi?
- Men qurilish kombinatida payvandlovchi bo’lib ishlar edim, yaqinda esa meni montajchi lavozimiga tayinlashdi. Oylik ish haqi yuqori, lekin men malakamni yo’qotmoqchi emasman. Men ish beruvchining qaroriga e’tiroz bildirishim mumkinmi?
- Men doimiy ravishda jurnalist bo’lib ishlasamda, direktorim iltimosiga ko’ra, 2 oy muddatga korrektor vazifasini bajarishga rozi bo’ldim. Men ushbu muddat o’tgandan keyin oldingi ish joyimga qaytib o’tishim mumkinmi?
- Mening qo’l ostimda ishaydigan xodimlardan biri malakasi yetarli bo’lmaganligi sababli o’zining mehnat vazifalarini unchalik yaxshi bajara olmayapti. Uni kamroq malaka talab etiladigan ishga o’tkazishim mumkinmi?
- Men ilmiy-tadqiqot institutida 10 yildan beri ishlamoqdaman. Zamon o’zgarishi bilan mehnat shartlari va talablari o’zgarmoqda. Biroq, mening mehnat shartnomam ancha oldin, ishga kirayotganimda tuzilgan. Men boshlig’imdan mehnat shartnomasining ayrim shartlarini o’zgartirishni so’rashim mumkinmi?
- Men direktor bo’lib ishlaydigan korxona mavjud bo’sh ish o’rinlari haqida e’lon berdi. Mening oldimga turli mutaxassislar kelayapti va albatta biz eng malakali mutahassisni tanlab olishni xohlaymiz. Dastlabki sinov muddatini belgilash mumkin bo’lmagan xodimlarning ro’yxati bormi?
- Bir hafta oldin men dasturlovchi sifatida ishni boshladim va hozirda sinov muddatini o’tayapman. Sinov muddati ikki oydan so’ng tugaydi. Aytingchi, mehnat to’g’risidagi qonunchilik va kasbdoshlarimga qo’llaniladigan mehnat shartlari menga nisbatan ham qo’llaniladimi?
- Aytingchi, ish beruvchi menga dastlabki sinov muddati davrida mukofot bermaslikka haqqi bormi? Mehnat jamoasining barcha a’zolariga mukofot berishdi.
- Men oylik maoshi yaxshi bo’lgan yangi ishga joylashayapman va qallig’imga ishga qabul qilindim, deb aytdim qo’ydim. Biroq, boshliqning aytishicha men avval sinov muddatini o’tashim kerak ekan. Uning maksimal muddati qancha? Besh oydan keyin meni to’yim bo’lishi kerak va men o’sha paytda ham “osiq holatda” bo’lishni istamayman.
- Mehnat shartnomasini tuzish paytida menga uch oylik dastlabki sinov muddati belgilandi. Ikkinchi oyda men ikki hafta kasal bo’lib qoldim va ishga qaytib kelsam, bu ikki xafta dastlabki sinov muddatini hisoblashda inobatga olinmasligi haqida aytishdi. Kadrlar bo’limi to’g’ri yo’l tutdimi?
- Men yaqinda ishga joylashdim va hozir sinov muddatini o’tayapman. Agar mening ikki yashar bolam borligini hisobga olsa sinov muddati davrida ish beruvchining tashabbusi bilan ishdan bo’shatilishim mumkinmi?
- Menga balandroq va maoshi yaxshiroq bo’lgan ishga o’tishni taklif qilishdi. Lekin, rahbariyat avval uch oylik sinov muddatini o’tishim kerakligini aytdi. Bir korxona doirasida lavozim ko’tarilganida belgilangan afzalliklar berilmaydigan sinov muddatini belgilash qanchalik qonuniy hisoblanadi.
- Men korxona raxbariman. Mavsumiy buyurtmalarning kamayganligi natijasida korxonamizning tunukachisi bekor turib qoldi. Men korxonamizda ishlovchi tunukachini uning roziligisiz bekor turib qolgan davrida boshqa ishga o’tkazishim mumkinmi?
- Seximizda bekor turib qolish bo’lganligi sababli, meni vaqtincha boshqa sexga ishga o’tkazishdi. SHuning bilan birga ish haqim ham 30 foizga tushib ketdi. Ish beruvchining harakatlari qonuniymi?
- Firmamizda lavozimimni ko’tarishdi. Ushbu holatda ish beruvchi bilan yangi mehnat shartnomasini tuzishim shartmi?
- Ishlab chiqarishda yuz bergan o’zgarishlar sababli, meni vaqtincha boshqa ishga o’tkazishdi. Men mehnat shartnomamga o’zgartirish kiritishni so’rab murojaat qilishim kerakmi?
- Boshqa ishga o’tkazishda oldin buyruq chiqariladimi yoki oldin mehnat shartnomasiga o’zgartirish kiritiladimi, degan masalada kadrlar bo’limi xodimi bilan bahslashib qoldik. Ushbu holatga oydinlik kiritib berishingizni so’raymiz?
- Men nomuayyan muddatga tuzilgan mehnat shartnoma asosila ishlayapman. Bugun o’z xohishim bilan ishdan bo’shash haqida ariza yozdim. Ertadan boshlab ishga chiqmasligim mumkinmi?
- Men uzoq vaqt ish qidirganimdan keyin shu yilning iyun oyida bir kompaniyaga ishga joylashdim. U yerda to’rt oy ishlab boshqa ish topishim kerakligini tushundim. Kompaniyada juda ham ko’p nyuanslar bor va maosh kam, men esa pensiya yoshiga yetib qolganman. To’rt oygina ishlab ishdan bo’shashim mumkinmi?
- Bizning korxonamiz boshqa mulkdorga sotib yuborildi. Endi bizning mehnat jamoamiz (biz poyabzal fabrikasida ishlaymiz) ishdan bo’shatilamizmi, deb tashvishlanmoqda.
- Dushanba kuni mehnat jamoasining umumiy yig’ilishida korxona rahbari hamkasblarimizdan biri bajarayotgan ishiga noloyiq ekanligi sababli ishdan bo’shatilayotganligi haqida xabar berdi. U vijdonli odam edi, ishga vaqtida kelar edi, hech kim bilan janjallashmas edi. Meni qiziqtirayotgan narsa shuki, qanday xodimlar bilan mehnat shartnomasi bunday asoslarga ko’ra bekor bo’ladi.
- Mehmonxonamizning administratori mehmonxonaga tashrif buyuruvchilarning pasportlaridan nusxa olib qo’yishni bir necha safardan buyon unutib qoldiryapti. Bu holat mehnat vazifalarini muntazam ravishda buzish deb hisoblanishi mumkinmi? Hozirgacha bunday harakatlari uchun uni hali hech kim javobgarlikka tortmagan bo’lsa, u bilan tuzilgan mehnat shartnomasi bekor qilinishi mumkinmi?
- Ish vaqtida xodimlarning o’zaro baland ovozda janjallashib qolishi mehnat shartnomasini bekor bo’lishiga asos bo’ladigan mehnat intizomini qo’pol ravishda buzish deb hisoblanadimi?
- Mehnat intizomini buzganligim uchun ish beruvchi men bilan mehnat shartnomasini bekor qilishga haqlimi?
- Men korxonada 5 yil injener bo’lib ishladim. Yaqinda men bilan tuzilgan mehnat shartnomasi ish beruvchining tashabbusi bilan bekor bo’lishi kutilayotganligi to’g’risida ogohlantirildim. Axir bunday holatda kasaba uyushmasidan rozilik olinmaydimi?
- Yaqinda korxonamizda xodimlarning navbatdagi attestatsiyasi bo’lib o’tdi. Attestatsiya natijasida xodimlar orasida egallab turgan lavozimiga loyiq bo’lmaganlari aniqlandi. Men korxona rahbari sifatida ular bilan mehnat munosabatlarini bekor qilishim to’g’risida ularni ogohlantirishim kerakmi?
- Bizning korxonada texnologiyadagi o’zgarishlar sodir bo’lganligi sababli xodimlar sonining qisqarishi kutilmoqda. Men 6 razryadli sleserman, mening xotinim 3-guruh nogironi, qizim esa hali voyaga yetmagan. Aytingchi, ishdan bo’shatiladiganlar ro’yxati tuzilayotganda mening holatim hisobga olinadimi?
- Men yangi ish joyiga o’tishni rejalashtirmoqdaman. Mehnat shartnomamga e’tibor bersam, unda mehnat shartnomasi muddatidan oldin bekor qilganlik uchun neustoyka to’lanishi ko’rsatilgan ekan. Neustoykaning miqdori esa ko’rsatilmagan. Aytingchi, muddatli mehnat shartnomasini uni muddatidan oldin bekor qilsam qancha miqdorda neustoyka to’layman?
- Mening xodimimni armiyaga chaqirishdi. Undan o’z xohishi bilan ishdash bo’shatish haqida ariza olishim shartmi?
- Meni mehnat shartnomasi bekor qilinganligi haqidagi buyruq bilan tanishtirishdi, biroq unda bekor qilishning asoslari ko’rsatilmagan edi. Bu holatda ish beruvchi haqmi?
- Men sog’lig’imning holatiga ko’ra ishdan bo’shatish haqida ariza yozdim. Ish beruvchi buyruqda bu holatni aks ettirishi shartmi?
- Kadrlar bo’limida menga mehnat shartnomasini bekor qilish haqida xabar berishdi. Biroq, menga hali mehnat daftarchasini berishmadi. Ushbu holatda men nima qilishim kerak?
- Men o’z xohishim bilan ishdan bo’shash haqida ariza yozdim. Ish beruvchi menga ishdan bo’shatish nafaqasini to’lashga majburmi?
- Muntazam proguli uchun xodimni ishdan bo’shatdim. Buyruq chiqarilgan paytda u ishga ikki haftadan beri kelmayotgan edi. Men qancha muddatga xodimga tegishli bo’lgan ish haqini to’lashim kerak.
- Turmush o’rtog’imni ishdan bo’shatishdi. Biz buni noqonuniyligini isbotlay olishimizga ishonchimiz komil bo’lmaganligi uchun sudga murojaat qilishga qaror qilolmay turibmiz. Bunday holatda sudga murojat qilish mumkinmi?
- Meni va singlimni noqonuniy ishdan bo’shatishdi. Aytingchi, agar ish beruvchining noqonuniy xatti-harakatlarini sud orqali isbotlab bersak, nimaga erishamiz?
- Ishdan chetlashtirish qanday holatda va qay tarzda amalga oshiriladi?
- Akam bankda hisobchi bo’lib ishlaydi. Uch oy oldin kassada kamomad borligi aniqlanganligi sababli akamni pullarni o’zlashtirishda ayblashdi. Tergov davomida u lavozimidan chetlashtirildi. Baxtimizga akam sud jarayonida oqlandi. Akam oldingi ish joyiga tiklanadimi va uch oy ishlamaganining oqibati nima bo’ladi?
- Kecha ertalabdan mening boshim qattiq og’ridi, men qon bosimining oshishiga qarshi dori ichib ishga ketdim. Majlis paytida mening boshim shunchalik aylandiki, oxir-oqibat joyimda tura olmasdan yiqildim. Meni shu joyning o’zida mastlikda ayiblashdi va mehnat shartnomasini bekor qilish masalasi ko’rish to’g’risida ogohlantirishdi. Men qanday o’zimni himoya qilaman?
- Men bir necha yildan beri bir kompaniyada o’rindoshlik asosida ishlab kelmoqdaman. Yaqinda mening o’rnimga doimiy ishlaydigan xodimni olishmoqchi ekanligini habar qilishdi. SHu asosga ko’ra mening mehnat shartnomam tugatilishi mumkinmi?
- Yarim yildan keyin mening yubileyim, men 55 yoshdaman, men ayol kishiman, lekin bu bir vaqtda pensiya yoshi ham degani. Bu men ishdan ketishim kerakligini bildiradimi?
- Men o’zimga ko’proq yoqadigan boshqa ish topdim. Oyning oxirini kutmasdan oldingi ishdash ketishni rejalashtiryapman. Menga oyning boshida ishlagan davrim uchun oylik ish haqi to’lanadimi?
- Men hayriya fondida buxgalter bo’lib ishlar edim. Ta’til vaqti ishga chiqmaganligim uchun meni ishdan bo’shatishdi. Meni ishga tiklash va majburiy progul vaqti uchun haq to’lash to’g’risida da’vo bilan sudga murojaat qildim. Sud mening talabimni bir qismini qanoatlantirdi: meni faqat ishga tikladi. Noqonununiy ishdash bo’shatganligim uchun ma’naviy zarar kompensatsiyasini to’lash to’g’risida ariza bilan yana sudga murojat qilishim mumkinmi, chunki buni birinchi da’vo arizamda ko’rsatmagan edim?
- Men bola parvarishlash ta’tilidaman. Yaqinda bizning korxona tugatilishi haqida bilib qoldim. Bu holatda ishdan qanday bo’shatiladi?
- Ish beruvchim menga haydovchilik guvohnomasiga imtihon topshirish uchun o’z hisobimdan bir kunga otgul olishimga qarshilik ko’rsatdi. SHuning uchun men o’sha kuni ishga chiqmaslikka majbur bo’ldim. Keyingi kuni men imtihon topshirganligim va uni boshqa kunga surishning imkoni yo’qligi yuzasidan tushuntirish xati yozdim. Lekin, oxir oqibatda, meni ishdan bo’shatishdi. Haydovchilik guvohnomasini olish uchun imtihon topshirganim uzrli sabab bo’lganligi uchun meni noqonuniy ravishda bo’shatishgan deb hisoblayman va sudga murojaat qilmoqchiman. Ishga qayta tiklanishim uchun yoki hech bo’lmasa mehnat daftarchamdagi yozuvni o’zgartirishga imkoniyat bormi?
- Amakimni o’g’li ishdan uyga qaytayotib avtohalokatga uchradi. Uning olgan tan jarohati ishlab chiqarish bilan bog’liq deb hisoblanadimi? Ish vaqti tushunchasiga nima kiradi?
- Mehnat shartnomasida ish vaqtimiz soat 9-00 dan 6-00 gacha etib belgilangan bo’lsa ham, biz tashkilotimizda ertalabdan kechgacha ishlaymiz. Aslida bizni hech kim kechgacha o’tirishga majbul qilmaydi, faqat ba’zida rahbariyat tomonidan kechki soat 5-00 da yig’ilish o’tkazilib, ushbu yig’ilish kechasigacha davom etishi mumkin. Ushbu ish vaqti normal hisoblanadimi?
- Meni korxonamizning kasaba uyushmasi raisi etib saylashdi. Men xodimlar odatda yig’iladigan xonada devorga mehnat jamoasini huquqlarini himoya qilishga qaratilgan asosiy qoidalarni ilib qo’yishni xohlayman. Masalan, ushbu qoidalardan biri ish vaqtini qisqartirish bilan bog’liq bo’lgan qoidalar bo’lishi mumkin. Aytingchi, ushbu ma’lumotlarni qaerdan olsam bo’ladi?
- Men va mening qo’shnim uydan ishga bir vaqtda chiqib ketamiz. Lekin, men ishdan qaytayotganimda u allaqachon oila davrasida dam olayotgan bo’ladi. Menimcha u kimyo zavodida to’liq stavkada ishlaydi. U boshqalardan ko’ra ishdan erta qaytib, qonunni buzmayaptimi?
- Mening onam – o’qituvchi. Qonunchilikda mazkur kasbning qiyin mehnatlar turiga kirishi to’g’risida alohida qoida bormi?
- Yurak operatsiyasini boshdan kechirganimdan so’ng, meni II guruh nogironi etib belgilashdi. Men tashkilotimizning rahbariyatiga ish haftamni qisqartirishlarini so’rab murojaat qilganimda, ular ish haqimni to’liq olayotganimni asos qilib rad qilishdi. Men rahbariyatning qarori ustidan shikoyat qilishim mumkinmi?
- Ishga qabul qilinayotganimda ish beruvchi menga to’liqsiz ish vaqtidan foydalanish huquqiga ega ekanligim haqida aytdi. Bu nimani anglatadi va qanaqa shartlarga ega?
- Ayrim odamlar haftasiga 5 kun ishlashadi, boshqalarda esa, shanba ish kuni hisoblanadi. Qonunga muvofiq qaysi grafik to’g’ri hisoblanadi?
- Mening erim haftasiga ikki marta tungi smenada ishlaydi. Ish beruvchi uni bir necha marotaba tungi ishdan so’ng, yana keyingi to’liq kunga ishga qoldirdi. Qonunda xodimni qariyb bir sutka ketma-ket ishlashga majbur qilishga ruxsat etiladimi?
- Bayram kunlari arafasida sovg’alarni o’z vaqtida tayyorlash va oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olish qiyin bo’ladi. Men ish beruvchidan bayram kunlari arafasida bir oz oldinroq ruhsat so’rashim mumkinmi?
- Qaysi ish vaqti tungi ish vaqti deb hisoblanadi?
- Mening ish smenam 12 soat davom etadi. Men yozgacha pul yig’ib, qallig’im bilan dengizga bormoqchi edim. Boshliqdan menga ish vaqtidan tashqari yana qo’shimcha ish ajratishini so’raganimda u meni rad etdi. Agar men bunday ishni o’zim xohlagan bo’lsam ham, ish beruvchi tomonidan rad qilinishi qonunga zid hisoblanadimi?
- Men elektrostantsiyada ishlayman va ish vaqtidan tashqari ish soatiga rozi bo’ldim. Ish vaqtidan tashqari ishning davomiyligi chegarasi qancha?
- Rahbarimiz bizdan bir necha marotaba ishdan keyin qolishni va ish vaqtidan tashqari ishlashni so’radi. Oyning oxirida esa ishdan tashqari ishlaganlik vaqti har doim ham hisobga olinmayapti. Ish beruvchi ishdan tashqari ishning hisobotini o’zimiz olib borishimiz kerakligini aytdi. Bu to’g’rimi?
- Mening yoshim 18 da. Ilgari ishlamaganman. Keyingi haftadan bankda ishlashni boshlayman. Iltimos, aytingchi, ish kuni payti menga tanaffus ajratiladimi?
- Meni ishda soat 21 gacha ushlab qolib, keyingi kuni esa soat 8-00 da ishda bo’lishimni talab qilishlari mumkinmi?
- Menga har doim dushanba kuni ishga chiqish qiyinchilik tug’diradi. Shuning uchun, yakshanba kuni ishlab, dushanbada dam olishim mumkinmi?
- Bizning tipografiyamiz katta va shoshilinch buyurtma qabul qildi. Boshlig’imiz hammani yakshanba kuni ham ishga chiqishga majburladi. Lekin, uyimda yosh farzandlarim bor, erim ham yakshanba kuni ishga chiqishim kerakligidan norozi. Agar men yakshanba kuni ishga chiqishdan bosh tortsam, ishdan bo’shatishlari mumkinmi?
- Men beshinchi sinfda o’qiyman. Bizning mamlakatimizda 14 yanvar Vatan himoyachilari kuni deb e’lon qilingan. O’sha kuni o’qishga chiqmasligimiz mumkinmi?
- Men ishlayotgan litseyning direktori yangi o’quv yili boshlanishi munosabati bilan ko’rgazma qurollarini o’z vaqtida tayyorlamasak, 1 sentyabrda bayram bo’lishiga qaramasdan ishga chiqishimizga to’g’ri kelishini aytdi. U bizni Mustaqillik kuni ham ishga chiqarish huquqiga egami?
- Men ofis-menejeri sifatida ishga qabul qilinganimda, mening mehnat ta’tilim qisqa ekanligi haqida xabar qilishdi. Yillik asosiy mehnat ta’tilining eng qisqa chegarasi qancha?
- 5 yildan buyon firmada ishlayman, lekin menga beriladigan yillik asosiy ta’til yigirma kundan oshmaydi. O’tgan yili ishxonamizga qiz bola ishga keldi, uning mehnat ta’tili 30 kunni tashkil etadi. Bu to’g’rimi, axir u juda ham yoshku, u atigi 17 yoshga to’lgan?
- Bir yildan buyon o’rindoshlik asosida estrada-tsirk kollejida ishlayman. Ayni paytda ta’til olishim mumkinmi?
- Men yaqinda korxonaga boshchilik qila boshladim va xodimlarning hammasi qo’shimcha ta’tilga chiqqanligini aniqladim. Xolbuki, xodimlar mehnat sharoiti noqulay va o’ziga xos bo’lgan ishlarda band bo’lmaganlar hamda og’ir va noqulay tabiiy-iqlim sharoitlarida ishlamaganlar. Ularga oldingi rahbariyat tomonidan berilgan qo’shimcha ta’tillar qonuniymi?
- Men mehnat sharoiti noqulay bo’lgan korxonada ishlayman va shu sababli bizga qo’shimcha ta’tillar beriladi. Beriladigan ta’tilning davomiyligi bo’yicha cheklovlar bormi?
- Men 10 oy ishladim va mehnat ta’tiliga chiqish jadvaliga ko’ra men ta’tilga chiqishim kerak. Aytingchi, ta’tilning muddati ishlangan vaqt miqdoriga bog’liqmi?
- Men bu yil ikki oy ish haqi saqlanmagan holda ta’tilga chiqdim. Ish beruvchi ushbu davrni, yillik asosiy ta’tilni olish huquqini beradigan ish stajini hisoblab chiqishda hisobga oladimi?
- O’tgan yilning oxirida bizning korxonada ta’tilga chiqish jadvali tuzilgan edi. Biroq, men uylanishga qaror qildim va belgilangan muddatdan oldinroq ta’tilga chiqmoqchiman. Ta’tilning muddatini o’zgartirishni so’rab ish beruvchiga murojaat qilsam bo’ladimi? Ish beruvchi ta’tilni yangi muddatga o’tkazib berishga majburmi?
- Mehnat ta’tili vaqtida men kasal bo’lib qoldim. Kasallik davri ta’tilning muddatini hisoblashda inobatga olinadimi?
- Mehnat shartnomasiga muvofiq menga 28 ish kunidan iborat mehnat ta’tili berilishi kerak. Men uni ikki qismga bo’lib olsam bo’ladimi?
- Keyingi oyning boshida ta’tilga chiqaman. Qachon va qancha miqdorda menga ta’til uchun haq to’lanadi?
- Men yuridik kollejda o’qiyman. Sessiya imtihonlari davrida ijtimoiy ta’tillar to’g’risida savol berildi. Aytingchi, ijtimoiy ta’tilga nimalar kiradi?
- Men advokat etikasi mavzusi bo’yicha nomzodlik dissertatsiyasi ustida ishlayapman. Ijodiy ta’til olishim uchun rektor nomiga ariza yozishimning o’zi yetarli hisoblanadimi?
- Slesar bo’lib ishlayman va o’z ishimni yaxshi ko’raman. Shu bilan birga men badiiy adabiyotga qiziqaman. Detektiv yozish – mening orzuim. O’z ish joyimdan ijodiy ta’til so’rashim mumkinmi?
- Nodavlat notijorat tashkilotda ishlayman va saylov huquqi bo’yicha o’quv-metodik qo’llanma yozyapman. Mehnat ta’tili olishga huquqim bormi?
- Men konfet ishlab chiqarish fabrikasining direktori bo’lib ishlayman. Ish haqi saqlanmagan holda turli lavozimdagi ishchilarga ta’til berilishi mumkinmi?
- Meni uch nafar farzandim bor. Kattasi 14 yoshda, kichkinalari 4 va 2 yoshda. Shunga ko’ra qonunchilikda yillik ta’til olishimda biron bir imtiyoz bormi?
- Navbatdagi mehnat ta’tilim 8 mart va 21 mart bayram kunlariga to’g’ri kelgan. Ushbu bayram kunlari mehnat ta’tilini belgilashda hisobga olinadimi?
- Ish beruvchi menga mehnat ta’tili jadvaliga ko’ra ertadan boshlab mehnat ta’tiliga chiqishim kerakligini aytishi mumkinmi?
- Turmush o’rtog’im homilador. Keyingi oyda biz farzandli bo’lamiz. UTT (UZI) uning homilasi egizak ekanligini ko’rsatdi. Undan xavotirdaman, farzandli bo’lganimizdan keyin turmush o’rtog’im va bolalarimga qarab turish uchun boshlig’imdan menga qulay bo’lgan vaqtda ta’til berishlarini so’rashim mumkinmi?
- Oilamiz bilan yozda toqqa borishni rejalashtirdik. Turmush o’rtog’imni mehnat ta’tilining 3 kuni ishga chaqirib olishdi. Aytingchi, mehnat ta’tilidan foydalanmay qolgan kunlar keyingi ta’tilni hisoblashda inobatga olinadimi?
- Boshlang’ich sinf o’qituvchisiman. Maktab direktori navbatdagi mahnat ta’tilimni mening roziligimsiz bekor qilishi mumkinmi?
- Oxirgi 2 yil mobaynida men o’rtacha hisobda 14 kun ta’tilda bo’lganman. Hozir esa ishdan bo’shamoqchiman. Foydalanmagan ta’til uchun pullik kompensatsiya olishim mumkinmi?
- Men qonun hujjatlari bilan eng kam oylik ish xaqi miqdori belgilanishini bilaman. Aytingchi, oylik ish haqining eng ko’p miqdori bo’yicha cheklovlar bormi?
- Vaqtinchalik moddiy qiynchiliklar bo’layotganligini vaj qilib ish beruvchi bizga ish haqini berishni kechiktirmoqda. Uning xarakatlari qonuniymi?
- Mehnat uchun to’lanadigan eng kam oylik ish haqi qanchani tashkil etadi?
- Mehnat shartnomasini tuzish vaqtida menga to’lanadigan ish haqi davlat tomonidan belgilanadigan eng kam oylik ish haqining 7 baravari miqdorini tashkil etishini ish beruvchi bilan kelishib olgan edik. Biroq, o’tgan hafta meni 8 kundan keyin ish haqim ish beruvchi tomonidan 10 foizga kamaytirilishi haqida ogohlantirishdi. Ish beruvchi mehnat shartnomasining shartlarini bunday yo’l bilan o’zgartirishi mumkinmi?
- Men bo’lim boshlig’i lavozimida ishlaydigan korxonada joriy yilning sentyabr oyida mendan tashqari barcha xodimlarning, shuningdek men boshchilik qiladigan bo’lim xodimlarining oylik ish haqlari oshirildi. Qonunchilik nuqtai nazaridan bu to’g’rimi?
- Bu oyda ish haqi olinadigan kun bayram kuniga to’g’ri kelgan. Shunga ko’ra buxgalter oylik ish haqini to’lanishini kechiktirish mumkinmi?
- Men internet orqali ish qidirib topdim. Yozishmalar orqali menga ishga haq to’lash ishbay ekanligini va ish haqi qachonki firma hisobraqamida pul bo’lganda to’lanishini ma’lum qilishdi. Bunday holat qonunchilik talablariga muvofiqmi?
- O’tgan oyda korxonamiz atlas tayyorlab berish uchun katta buyurtma qabul qildi va men dam olish va bayram kunlari ishladim. Lekin, menga hanuzgacha ish haqini to’lashgani yo’q. Ushbu ish haqi mening oddiy ish haqimdan farqlanadimi?
- Tungi va kechgi vaqtdagi ish uchun haq to’lash tartibi qanday?
- Men noshirlik korxonasida ishlayman va kun bo’yi yirik konsalting kompaniyalari uchun reklama tayyorlayman. Buyurtmachi tomonidan elektron shakldagi ma’lumotlarda xatolikka yo’l qo’yilganligi sababli tayyorlangan mahsulot yaroqsiz holatga kelib qoldi. Aytingchi, mahsulot yaroqsizligi aniqlangan kunda ishganim uchun menga ish haqi to’lanadimi?
- Men bo’lim boshlig’i bo’lib ishlayman va bo’lim xodimlari ishda bo’lmagan vaqtda ularning vazifalarini bajaraman. Aytingchi, ushbu vazifalarni bajarganim uchun menga ish haqi to’lashlarini so’rashim mumkinmi?
- Mening marhum qaynonam temir yo’lda provodnik bo’lib ishlagan. U oxirgi oylik maoshini olmagan. Uning qarindoshlari yoki yaqinlaridan biri ushbu pulni olishi mumkinmi?
- Buxgalteriya xodimlaridan birining aybi bilan ish haqini hisoblashda xatolikka yo’l qo’yilganligi natijasida menga hisoblanishi lozim bo’lgan summadan ko’proq miqdorda ish haqi berildi. Men hisoblangan ortiqcha pulni qaytarashim shartmi, rozi bo’lmasam hammi?
- Men o’zimga ko’proq yoqadigan yangi ish topdim. Oldingi ish joyimda bu yilning hisobidan ta’til olganman. Men ishlamagan kunlarim uchun to’langan pulni qaytarishim shartmi?
- Menga mehnat ta’tilini berishda xatolikka yo’l qo’yilganligi uchun ortiqcha to’langan pulni qaytarishim kerak. Mendan ushbu kamomadni yopish uchun keyingi oy ish haqining hammasini ushlab qolishi mumkinmi?
- Yoshim 23 da. Yirik banklardan birida ishlayman. Lekin, menga bir yangi istiqbolli ish taklif qilishdi. Men qanday qilib bu yilning hisobidan olinmagan mehnat ta’tilini olib, ishdan bo’shashim va yangi ishga o’tishim mumkin?
- Men kriminalist bo’lib ishlayman. Ekspert xulosasini berish uchun meni sudga chaqirishdi. Sud majlisi cho’zilib ketdi va bir nechta majlis bo’lib o’tdi. Bu oyda sud sababli to’rt marta ish jadvalimda uzilish bo’lganligi ish haqimga ta’sir qiladimi?
- Men qon donori bo’lmoqchiman. Ishda ular uchun biron bir imtiyoz mavjudmi?
- Men tabiiy kosmetika mahsulotlarini ishlab chiqaradigan mamlakatimizda yangi savdo kompaniyasining vakili hisoblanaman. Kompaniyani biznes olamiga olib kirish uchun poytaxt bilan birga mamlakatning boshqa shaharlariga ham borib kelishga to’g’ri keladi. Men xizmat safari bilan bog’liq xarajatlarni qanday qoplasam bo’ladi?
- Men Toshkent shahridagi bolalar yuqumli kasalliklari shifoxonasida ishlayman. Qoraqalpog’iston Respublikasiga xizmat safari bilan borganimda, u yerda menga o’xshagan mutaxassislarga ehtiyoj borligini aytishdi va rahbariyat tomonidan meni ishimni Nukusga ko’chirish taklifi qo’llab-quvvatlandi. Aytingchi, boshqa shahardagi ishga ko’chib borganda qanday harajatlar qoplanadi?
- Men 6 oydan buyon xususiy korxonada haydovchi bo’lib ishlayman va shaxsiy “Neksiya” avtomashinamda yuraman. Qish mavsumida mening mashinam ikki marta ta’mirda bo’ldi va uni o’z hisobimdan ta’mirladim. Lekin, to’g’risini aytganda, bundan keyin ham shunday qilishni xohlamasdim, boshlig’imga aytish esa noqulay. Bunday holatlar to’g’risida qonunchilikda qanday qoidalar mavjud?
- Bizning mehnat jamoamizda eng yosh xodim hisoblanaman. Turmushga chiqmaganman. Tashkilotimizda navbatchilik jadvali tuzilayotganda turmushga chiqmaganligimni, bolalarim yo’qligini va uyda meni hech kim kutmasligini aytib, har gal meni kechki vaqtga yoki bayram kunlariga navbatchilikka qo’yishadi. Bu to’g’rimi?
- Korxonamiz yangi tashkil etilgan bo’lib, mehnat tartibi hali ishlab chiqilmagan. Ular qanday bo’lishi to’g’risida qaerdan ma’lumot olish mumkin?
- Bolalarni himoya qilish kuniga bag’ishlab monument loyihasini tayyorladim va u rahbariyatga yoqdi. Rag’batlantirish sifatida menga mukofot berilishi mumkinmi?
- Men ishxonamizda 2 yil davomida tanbeh olmasdan ishlab keldim. Biroq, meni hech kim rag’batlantirmadi. Aytingchi, xodimlarni rag’batlantirish tartibi bilan qanday tanishsam bo’ladi?
- Yaqinda bizni korxonamizning ichki mehnat tartiblari bilan tanishtirishdi, unga ko’ra mehnat intizomini buzganlik uchun intizomiy jazo qo’llanilishi aytilgan. Aytingchi, intizomiy jazo nima?
- Bir oy oldin ishga kechikkanligim uchun menga xayfsan e’lon qilishdi, o’tgan oyda esa korxonamizda mendan tashqari barcha xodimlarga chorak natijasi bo’yicha mukofot berildi. Menga xayfsan e’lon qilinganligi uchun mukofot puli berilmaganligi to’g’rimi?
- Kecha ishga kech qolganim uchun bo’lim boshlig’i menga xayfsan e’lon qilish bilan qo’rqitdi. Agar meni korxona direktori ishga qabul qilgan bo’lsa, bo’lim boshlig’ining menga xayfsan e’lon qilish huquqi bormi?
- Avtomobilning buzilib qolishi natijasida men 45 daqiqa ishga kech qoldim. Ishga kelganimda kadrlar bo’limi menga xayfsan e’lon qilganligi to’g’risidagi buyruq bilan tanishdirdi. Ish beruvchi meni tushuntirishlarimni eshitmasdan oldin xayfsan e’lon qilishi mumkinmi?
- Korxonamizning jamoa shartnomasi va ichki mehnat tartibida xodimlar mehnat intizomini buzganlik uchun ularga xayfsan, jarima va mehnat shartnomasini bekor qilish intizomiy jazo choralari qo’llanilishini mumkinligi ko’rsatilgan. YAqinda men muhim buyurtmani o’z vaqtida topshira olmadim. Aytingchi, buning uchun menga nisbatan yuqorida ko’rsatilgan intizomiy jazolarni bir vaqtda qo’llash mumkinmi?
- Sakkiz yildan buyon bir korxonada ishlayman. Yaqinda o’tkazilgan tekshirish natijasida menga bir yarim yil oldin yo’l qo’ygan xatoyim uchun xayfsan e’lon qilishdi. Korxona rahbariyatning harakatlari to’g’rimi? Axir mehnat qonunchiligida nojo’ya xatti-harakat sodir qilingan kundan olti oy o’tgandan keyin intizomiy jazo qo’llanilmasligi aytilgan. Ushbu holatda rahbariyat harakati to’g’rimi?
- Korxonamizda xodimlarni chorak natijalari bo’yicha mukofotlash vaqtida menga to’rt oy oldin e’lon qilingan xayfsanni asos qilib, mukofot puli berilmadi. Shu paytgacha meni bu xayfsan to’g’risida xabarim yo’q edi. Aytingchi, ish beruvchi xodimni ogohlantirmasdan jazolay oladimi?
- Menga xayfsan e’lon qilishdi va buning uchun menga mukofot puli berilmasligini aytishdi. Aytingchi, xayfsan qancha muddatda amalda bo’ladi va uni olib tashlash mumkinmi?
- Uncha og’ir bo’lmagan nojo’ya xatti-harakatim uchun menga jarima intizomiy jazo chorasini qo’llashdi. Men rahbariyatning qaroridan noroziman, ushbu qaror ustidan shikoyat qilishim mumkinmi?
- Men tarix o’qituvchisiman. Maktabdan o’qituvchilar malakasini oshirish instituti tomon seminarga borayotgan vaqtimda men ketayotgan yo’nalishli taksi ag’darilib ketib, qattiq shikastlandim. Davolanish jarayoni vaqt va dori vositalarini talab qilingani uchun menga ish joyimdan biron bir nafaqa to’lanadimi?
- Xususiy korxonada tikuvchi bo’lib ishlayman. ventilyatsiya va isitish moslamalari mavjud bo’lmagan 2x2,5 metr maydonni tashkil qiladigan xonada ishlayman Shu sharoitda ishlashim mumkin yoki mumkin emasligini kanday aniklasam buladi?
- Men ishlaydigan fabrika rahbariyati menga imtiyozlari ko’proq va ish haqi yuqoriroq bo’lgan yangi ishga o’tishni taklif qildi. Men albatta bunga rozi bo’lgim kelyapti, lekin bu yerda biron bir ma’lumot yashirinayotgan bo’lishi mumkin, deb shubhalanyapman. Mening yangi ish joyidagi sharoitlar to’g’risidagi savolimga, menga barchasini mehnat shartnomasiga imzo qo’yganimdan keyin bilishimni aytishdi. Ushbu ma’lumotlar bilan yangi ishga kirishishimdan oldin tanishib chiqish huquqiga egamanmi?
- Men fizika o’qituvchisi bo’lib o’rta ta’lim maktabiga ishga kirmoqchiman. Ishga kirish uchun mehnat shartnomasini imzolashim kerak, lekin undan oldin menga tibbiy ko’rikdan o’tishga yo’llanma berishdi. Aytingchi, tibbiy ko’rikdan o’tmasam bo’ladimi va buni rad qilsam qanday oqibatlarga olib kelishi mumkin?
- Men ikkinchi guruh nogironiman. Maktabda matematika o’qituvchisi bo’lib ishlayman. Menga yangi ish taklif qilishdi. Agar men o’qituvchi bo’lib ishga kirganimda tibbiy ko’rikdan o’tgan bo’lsam, yangi ishga o’tishimda yana tibbiy ko’rikdan o’tishim shartmi?
- Ertaga ishxonamizda xodimlar tibbiy ko’rikdan o’tishlari lozim. Men ham tibbiy ko’rikdan o’tishi lozim bo’lgan xodimlar ro’yxatidaman. Tibbiy ko’rikdan o’tish jarayonida shifokorlarning maslahatlari va xizmatlari uchun pul to’lashim kerakmi?
- Ko’zim yaxshi ko’rmasligi sababli II guruh nogironi hisoblanaman. Men bir korxonaga kommutator bo’lib ishga kirmoqchiman. Korxonaga qo’ng’iroq qiluvchilarga javob berish va ularni mutaxassislar bilan bog’lash asosiy vazifam hisoblanadi. Men dastlabki tarzda va keyinchalik (ish davomida) vaqti-vaqti bilan o’tkaziladigan tibbiy ko’rikdan o’tishni rad qilishim mumkinmi?
- Kadrlar bo’limi boshlig’i 17 yoshga to’lgan shaxsni ishga qabul qilish to’g’risidagi arizasini ko’rib chiqib, ishga qabul qilishdan oldin majburiy tibbiy ko’rikdan o’tishi kerakligini aytdi. Uning bu harakatlari qonuniymi? Yana qanday turdagi ishchilar dastlabki tarzda majburiy tibbiy ko’rikdan o’tishlari kerak?
- Onamning yoshi 56 da. Ish joyida tibbiy ko’rikdan o’tish shart bo’lganligi uchun uni tibbiy ko’rikdan o’tkazishmoqchi. U oldin tibbiy ko’rikdan o’tmagan bo’lsa, u tibbiy ko’rikdan o’tishi shartmi?
- Oxirgi paytlarda turmush o’rtog’im tez-tez kasal bo’lyapti. Fikrimizcha, uning sog’lig’i mehnat sharoiti bilan bog’liq holda yomonlashgan. Biz uni tibbiy ko’rikdan o’tkazmoqchi bo’ldik, lekin buning uchun ko’p pul talab qilinsa kerak deb xavotir qilyapmiz?
- Menga tegishli bo’lgan internet-kafeda tekshirish o’tkazilganda, tekshiruvchilar xodimlarning texnika xavfsizligi va mehnatni muhofaza qilish bo’yicha o’qiganliklarini tasdiqlovchi hujjatlarni so’radi. Ularning harakatlari qonuniymi? Axir bizning faoliyatimiz xavfli ishlab chiqarish bilan bog’liq emas.
- Mening qizim uydan ancha uzoq joyda ishlaydi va kech qaytadi. U mustaqil harakatlana olmasligi, nogironlik aravachasidan foydalanishini hisobga olib qizim rahbariyatidan uni ishdan ertaroq qo’yib yuborishini so’rashi mumkinmi?
- Otam II guruh nogironi. U olti oydan buyon haftasiga 40 soatdan ishlaydi. Otam ish soatini qisqartirishni so’rab ish beruvchiga murojaat qildi. Lekin, ish beruvchi uning murojaatini rad qildi. Ushbu holatda otam sudga murojaat qilishi mumkinmi?
- Men ta’tilga chiqib, qishloqqa ota-onamning oldiga bormoqchiman. Mening II guruh nogironi ekanligimni inobatga olsak menga ta’til muddati bo’yicha qanday imkoniyatlar berilgan?
- Tashkilotimizda bayram va dam olish kunlariga navbatchilik jadvali tuzildi. Ammo, navbatchilik jadvalida mening familiyam qayd etilmagan. Ushbu holat mening nogiron ekanligim bilan bog’liqmi?
- Men ish vaktida korxonamizning bir binosidan ikkinchisiga o’tayotganimda muzga sirg’anib qo’limni qayirib oldim. Sudga murojaat qilmoqchiman, lekin ish beruvchi menga ushbu holatni tasdiqlovchi xujjatlarni berishni rad etmoqda. Ish beruvchining harakatlari to’g’rimi va men qanday qilib ish beruvchidan rasmiy javob olishim mumkin?
- “Ish joyi” va “ish o’rni” tushunchalari bir xil ma’noni anglatadimi?
- Mening qo’shnim nogiron. Yaqinda u mendan ishlashga huquqim bormi deb so’radi. Men bor deb aytmoqchi edim, lekin bu haqda qaerda yozilganligini bilmayman. Aytingchi, nogironlarning mehnat qilish huquqini belgilab beradigan qandaydir hujjat bormi?
- Mening singlim tanlovning barcha bosqichlaridan o’tgan bo’lsa ham, uni ishga qabul qilishmadi. Test imtihonlari va oldingi ish joyidagi ma’lumotlarni taqdim etgandan keyin bo’lib o’tgan suhbatda, singlimdan bir yarim yoshli farzandi bilan qanday qilib to’liq stavkada ishlay olishini so’rashibdi. Singlim uning qaynonasi mehribon ekanligini va farzandiga qarashini aytgan. Yaqinda singlim ishga qabul qilishmaganligini bildi va buning sababini bilmaydi. Biz singlimni bir yarim yoshli farzandi borligini asos qilib ishga qabul qilishmagan deb taxmin qilishimiz mumkinmi?
- Men bola parvarishlash ta’tilini to’xtatib ishga qaytmoqchiman. Lekin, ishxonamizda dam olish kunlari ham qo’shimcha ish soatlari mavjud bo’lib, bu kunlari ishga kelolmayman. Qo’shimcha ish soatlarida ishlamaganim uchun ish beruvchi oylik ish haqimni qisqartirishi yoki meni ishdan bo’shatishi mumkinmi?
- Oliy ta’lim muassasasini tugatgach turmushga chiqdim. Hozir farzand kutyapman va o’zimni yaxshi his qilyapman. Aytingchi, homilador bo’lsam ham meni ishga qabul qilishadimi?
- Men xususiy korxona ochib va ishga ko’proq ayollarni qabul qilishni rejalashtirdim. Aytingchi, qaysi mehnat turlarida ayollarni mehnatidan foydalanish taqiqlanadi?
- Men xotin-qizlar jamoat birlashmasining vakiliman va mahallamizdagi faollar bilan birga tumanimiz hududidagi sanoat korxonasini borib ko’rmoqchimiz. Aytingchi, agar noqulay mehnat sharoitlarida ish olib borilayotgan bo’lsa nimalarga e’tibor qaratish lozim?
- Turmush o’rtog’im homilador va men uni sog’lig’idan xavotir olyapman. Turmush o’rtog’im yengilroq ishga o’tish haqida so’rashga haqlimi?
- Tushmush o’rtog’im bilan farzandimizni tarbiyalayapman. U ikki yarim yoshda. YAqinda turmush o’rtog’im ishga kirmoqchi bo’ldi, lekin uni ishga qabul qilishmadi. Mening fikrimcha ish beruvchi turmush o’rtog’imni yosh bolasi bo’lganligi uchun ishga qabul qilishni rad etgan. Ish beruvchi nima sababdan rad etganligini qanday bilsa bo’ladi?
- Men onam bilan yashayman. U katta yoshda va parvarishga muhtoj. Aytingchi, men ishda biron bir imtiyozga ega bo’lishim mumkinmi?
- Qizim nogiron bolani farzandlikka olgan. Aytingchi, bunday shaxslarga qonunchilikda qo’shimcha dam olish vaqti belgilanganmi?
- Mening turmush o’rtog’im homilador. Aytingchi, u qachon va qancha muddatga homiladorlik va tug’ish ta’tilini olishi mumkin?
- Turmush o’rtog’im tug’ish davrida, ishimda esa ish hajmi katta. Men uning yaqinda tug’ishi munosabati bilan ta’tiga chiqishni so’rashga haqlimanmi?
- Men farzandli bo’ldim va menga berilgan homiladorlik va tug’ish ta’tilidan foydalandim. Hozirgi davrda turmush o’rtog’imning oylik maoshi mening oyligimdan kam. Turmush o’rtog’im bolaga qarab tursa, men ishga chiqishim mumkinmi?
- Men homiladorlik va tug’ish ta’tili hamda bolani parvarishlash uchun ta’til olmoqchiman. Aytingchi, men qachon navbatdagi yillik ta’tilni olishim mumkin?
- Turmush o’rtog’im bilan ajrashganimdan keyin men o’g’limni o’zim tarbiya qilmoqdaman. Uning yoshi 12 da. YOzda men u bilan toqqa ikki haftaga dam olishga chiqmoqchi edim, lekin men ishlaydigan firma xodimlarning mehnat ta’tiliga chiqish grafigida meni ta’tilga chiqish vaqtim sentyabr oyiga to’g’ri kelgan. Menga iyun oyida mehnat ta’tili berishlarini so’rashim mumkinmi?
- O’g’lim turmush o’rtog’i bilan ajrashganidan keyin, turmush o’rtog’i onalik huquqidan mahrum etilib, bola o’g’limda qoldi. Men bola tarbiya qilayotgan onalarga bir qator imtiyozlar berilishini bilaman. Ushbu imtiyozlar bola tarbiya qilayotgan otalarga ham beriladimi?
- Men farzandli bo’lganimdan keyin qonunda belgilangan homiladorlik va tug’ish ta’tili, bolani parvarish ta’tili hamda navbatdagi yillik ta’tilidan foydalandim. Lekin, bolamni sog’lig’i uning yonida bo’lishimni talab qilmoqda. Aytingchi, men ishimni yo’qotmasdan yana qandaydir ta’til olishim mumkinmi?
- Aytingchi, bola parvarishida bo’lgan shaxslarga biron bir to’lov to’lanadimi?
- Ayni paytda men bola parvarishi ta’tilidaman va nafaqa olaman. Aytingchi men uyda ishlashim mumkinmi va bu nafaqa olishimga ta’sir qilmaydimi?
- Men bola parvarishi uchun ta’til olmoqchiman. Aytingchi, bunday ta’tilda bo’lish vaqtim ish stajimga qo’shiladimi?
- Bola parvarishi ta’tilidan chiqqanimdan keyin kadrlar bo’limi menga ta’tilda bo’lgan vaqt navbatdagi haq to’lanadigan yillik ta’til olish huquqini beradigan ish stajiga qo’shilmaydi deb aytdi. Bu to’g’rimi?
- Men turmush o’rtog’im bilan yangi tug’ilgan bolani farzandlikka olmoqchimiz, lekin mening turmush o’rtog’im bola parvarishi uchun ta’til ola oladimi deb xavotirlanayapmiz?
- Mening turmush o’rtog’im oliy ta’lim muassasasida dars beradi va nomzodlik ishini yozmoqda. U juda charchayapti va uyquga to’ymayapti. Men unga oylik ish haqi saqlanmagan holda ta’til olishni taklif qilgandim, lekin u oylik maoshini yo’qotmasligimiz kerakligini aytdi. Aytingchi, ilmiy ishlarni yozish uchun biron bir ta’tilga chikishning maxsus vaqt nazarda tutilmaganmi?
- Mening xodimim oliy ta’lim muassasasiga kirishga qaror qildi va unga ta’til berishni so’rayapti. U bu yilda ta’tilda bo’lgan, nimaga men unga yana ta’til berishim kerak?
- Bizning ikkita kichkina bolamiz bor. Mening turmush o’rtog’im ishdan charchab keladi va ro’zg’or ishlarini qilishga madori qolmaydi. Nahotki ishlaydigan ayollarga biror bir imtiyoz bo’lmasa?
- Men yaqinda ona bo’ldim. Hozirda menga yirik bir kompaniyadan yaxshi taklif tushdi. Men u yerda ish boshlamoqchiman, lekin kunduz kuni bolamga qarash uchun ishdan chalg’ishim rahbariyat tomonidan salbiy qaralishidan qo’rqayapman. Menikiga o’xshagan bunday holatlar haqida qonunchilikda biron narsa deyilganmi?
- O’n oy oldin men do’konimga sotuvchi sifatida bir ayolni ishga qabul qildim. Hozir u homilador va o’zini yaxshi his qilmagani uchun mendan ta’til berishni so’ramoqda. Shundayam, bir oydan keyin u bola tug’ish ta’tiliga chiqadi. Ushbu holatda men nima qilishim kerak? Uni ish boshlaganiga bir bo’lmaginini hisobga olib unga ta’til bermasligim mumkinmi?
- Meni ishlaganimga ko’p bo’lgani yo’q, may oyida ikki yil bo’ladi. Men hozir homiladorman. Mening stajim ko’p bo’lmaganligi uchun ish beruvchi menga homiladorlik va tug’ish ta’tilini berishni rad etishi mumkinmi?
- Mening turmush o’rtog’im talaba. Yozda u davlat imtihonlarini topshiradi, yaqinda esa bizni farzandimiz tug’iladi. Mening turmush o’rtog’im o’qishini tugatguncha, men ota sifatida bola parvarishlash uchun ta’til olishim mumkinmi?
- Mening singlimni ishdan bo’shatishdi. Ish beruvchi u bilan mehnat shartnomasini bekor qilgan vaqtida uning homilador ekanligi bilmagan edi. Mening singlimni homilador ekanligi uning ish joyini saqlab qolishi mumkin?
- Men tahririyatda ishlayman va ish vaqtimning asosiy qismini kompyuter oldida o’tkazaman. Bizning boshlig’imiz judayam yaxshi tushunadigan odam. Agar undan homiladorlik vaqtimda meni yengilroq ishga o’tkazishni so’rab murojaat qilsam u meni rad qilmaydi. Lekin, men ish haqimni saqlab qolmoqchiman. Ushbu holatda men qanday qilib ish haqimni saqlab qolshim mumkin?
- Men yolg’iz ikki bolani (8 va 4 yoshli) voyaga yetkazmoqdaman. Ish beruvchi mendan ishdan vaqtidan tashqari tungi smenada ishlashni talab qilmoqda. Lekin men bolalarimni yolg’iz qoldirolmayman. Ish beruvchi meni ishdan bo’shatishi mumkinmi?
- Men bola parvarishlash ta’tilidaman. Farzandim to’qqiz oylik bo’ldi. Kecha kechqurun meni ish joyimdan qo’ng’iroq qilishib, korxonamiz tugatilayotganligi sababli meni ishdan bo’shashimni so’rashdi. Menga mehnat shartnomasini o’z xohishimga ko’ra, ish o’rinlarini qisqartirilishi munosabati bilan yoki tomonlarning o’zaro kelishuvi bilan bekor qilish taklifini berishdi. Ushbu holatda mening huquqim buzilmayaptimi va men qaysi tartibda bo’shashim kerak.
- Mening qizim 6 yildan buyon yirik kompaniyada ishlaydi. Yaqinda ishxonasida ish o’rinlarining qisqartirilishi munosabati bilan unga ikki hissa miqdorda kompensatsiya to’lashni taklif qilib o’z xohishiga ko’ra ishdan bo’shashni aytishgan. Qizimning ikki yoshli farzandi bo’lsa ham bola parvarishlash ta’tiliga chiqmadi, chunki bolani turmush o’rtog’im bilan birga parvarish qilib kelyapmiz. Qizim qanday qilib o’z ishida qolishi mumkin?
- Yoshim 17 da. Men pochtada ishlayman. Mehnatga oid huquqlarim katta yoshdagi xodimlarning huquqlaridan farq qiladimi?
- Meni quyidagi savol qiziqtiradi: mamlakatimizda har yili minglab yoshlar institut va kollejlarni tugatishadi. Qanday qilib ishga joylashishda ular malakali mutaxassislar bilan raqobatlasha oladi? Yoshlarni ishga qabul qilishda qanday kafolatlar mavjud?
- Ishxonamda menga 15 yoshli bola menga murojaat qildi. U judayam zehnli va xat tashuvchi vazifasiga bemalol to’g’ri keladi. Men uni ishga qabul qilsam, uni ish soatlarini qanday belgilayman? U kollejda o’qiydiku.
- O’g’limning do’sti yerosti ishlarida ishlaydi. Uning ish haqi baland. Mening o’g’lim ham u yerda ishlashni xohlaydi. Lekin, uning yoshi 17 da. Men unga ishlashini taqiqlab qo’yishim mumkinmi?
- Men maktabda ishlayman. Men sinf rahbari bo’lgan 8 “B” sinf o’quvchilari qiziqishyapti: agar ular ishlamoqchi bo’lishsa, ish vaqtining muddatida ularga cheklov o’rnatilganmi. Agar o’rnatilgan bo’lsa, ushbu cheklovlar ish haqining miqdoriga ta’sir qiladimi?
- Yoshim 17 da va men qandolat fabrikasida ishlayman. Yaqinda direktor ish o’rinlarini qisqartirish masalasida yig’ilish o’tkazdi. Hamkasblarimning aksariyati bu yerda ko’p yillardan buyon ishlab keladi va tabiiyki ularning malakasi mening ish malakamdan yuqori. Birinchi navbatda meni qisqartirishadi deb taxmin qilsam bo’ladimi?
- Mening o’g’lim mebel sexida ishlaydi. O’g’limni bo’yoq va changga allergiyasi borligi uchun uning ishi sog’lig’iga zarar keltiryapdi. Turmush o’rtog’im bilan uning sog’lig’idan xavotir olyapmiz, chunki u hali 17 ga to’lmagan. sex boshlig’i o’g’limni ishdan bo’shatmayapti va unga kelishishni taklif qilmoqda. Ushbu holatda biz qanday yo’l tutsak bo’ladi?
- Tashkilotimizda 16 yoshli qiz ishlaydi. Ota-onasi qizi institutga kirishi uchun davlat imtihonlariga tayyorgarlik ko’rishi lozimliginini aytib, u bilan mehnat shartnomasini bekor qilish talabi bilan murojaat qildi. Ushbu masala bo’yicha kasaba uyushmasi bilan maslahatlashish kerakmi?
- O’tgan yili men institutga o’qishga kirolmaganimdan keyin ishga kirdim. Bir yil davomida ishimda hamkasblarim bilan yaxshi aloqa o’rnatdim, bu yerda ish o’rgandim, shuning uchun ishimni shu yerda davom ettirmoqchiman. Shu bilan birga, men bu yil universitetga o’qishga kirdim. Endi meni o’qishim va sessiya topshirishim kerak bo’ladi. Aytingchi, qonunchilikda o’qiyotgan xodimlarga qanday qoidalar belgilangan?
- Men ximiya-texnologiya fakultetining 4-kursida o’qiyman. Shu yildan boshlab men labarotiriyada ishlashni boshladim. Men boshlig’imdan ta’til jadvali bo’yicha emas, sessiya davrida menga ta’til berishini so’rab murojaat qilishim mumkinmi?
- Xodimim oliy o’quv yurtiga o’qishga kirdi va hozirda sirtqi bo’limda o’qiydi. Uni ishga qabul qilayotganimda ta’lim olishini kelishmaganmiz. Xodimimning bakalavr dimlomi bo’lishiga qaramasdan, unga korxona hisobidan o’quv ta’tilini berishim shartmi?
- Men kafeda ofitsiant bo’lib ishlayman. Smena oxirida odatdagidek tushgan pulni seyf bo’lmaganligi uchun kassaga topshirdim. Shu kuni men bilan birga kafeda yana ikki kishi – oshpaz va kafeni yopib ketadigan farrosh ishladi. Ertasiga kafe boshqaruvchisi menga qo’shg’iroq qilib, kafening orqa eshigi ochiq ekanligini va kassadan pul o’g’irlanganligini aytdi. Kafe boshqaruvchisi sodir bo’lgan holat yuzasidan militsiya xodimlariga xabar bermadi. Hech kim bu ish bilan keyinchalik shug’ullanmadi va o’g’irlangan pulni xodimlarning ish haqidan undirishni aytdi. yetkazilgan zararni ish haqimizdan undirishi to’g’rimi? Ushbu holat bo’yicha qaerga murojaat qilishimiz mumkin?
- Turmush o’rtog’im bilan mehnat shartnomasini bekor qilishdi. Bizning fikrimizcha, bu asossiz ravishda va Mehat kodeksining talablarini buzgan holda amalga oshirilgan. Biz sudga murojaat qilmoqchimiz va davlat boji to’g’risida ma’lumot olmoqchimiz?
- Biz turmush o’rtog’im bilan farzandli bo’lishni rejalashtiryapmiz va bu bilan bog’liq moliyaviy xarajatlarni hisoblab chiqishga xarakat qilyapmiz. Aytingchi, xomiladorlik va tug’ish nafaqasi qancha?
- Bizning ishxonamizda slesar vafot etdi. Aytingchi, xodimning qarindoshlariga uning vafot etganligi munosabati bilan dafn etish marosimi uchun nafaqa to’lanadimi?
- 4 oy oldin ko’p qavatli turar joyimizning pod’ezdida yolg’iz pensioner vofot etdi. Men uni o’z hisobimdan dafn etdim. Yaqinda bunday holatlar uchun dafn etish marosimi uchun nafaqa tayinlanishini eshitdim. Men ushbu nafaqani olish uchun murojaat qilishim mumkinmi?
- Bizning korxonamizda mehnat nizolari bo’yicha komissiya tuzildi va u yerga ariza bilan murojaat qildim. Biroq, komissiya qarori ish beruvchi tomonidan bajarilmayapti. Ushbu masala yuzasidan kimga murojaat qilsam bo’ladi?
- Otamni o’z xohishiga qarshi ishdan bo’shatishdi. U qattiq siqildi va kasal bo’lib qoldi. Biz ishga tiklash to’g’risida ariza bilan sudga murojat qilmoqchimiz, lekin qonunchilikda hujjat topshirish uchun belgilangan muddat davomida otam kasal edi. Hujjat topshirish uchun bir oylik muddat o’tgan bo’lsa ham sudga ishga tiklash to’g’risida ariza berish mukinmi?
- Mening otam korxona buxgalteri bo’lib ishlaydi. U necha yoshdan yoshga doir pensiyaga chiqishi mumkin?
- Yaqinda buvimni nogironlik bo’yicha pensiya olishini eshitdim. Aytingchi, nogironlik pensiyasi kimlarga to’lanadi?
- Turmush o’rtog’im ishlab chiqarish vaqtida baxtsiz hodisa sababli vafot etdi. Bizning voyaga yetmagan farzandlarimiz boquvchisini yo’qotganligi munosabati bilan nafaqa olishi mumkinmi?
- Bobom yoshga doir nafaqa oladi, yaqinda u II guruh nogironi deb topildi. Bobom ushbu ikkita davlat pensiyasini olish huquqiga egami?
Yuborilmoqda...
